این نشست با سخنرانی حسین شریف آرا پژوهشگر و مدرس حوزه مدیریت بحران، مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، حمیدرضا خانکه معاون پژوهشی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و نعمت حسنی عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده سوانح طبیعی، پنجاه و سومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی در حوزه مدیریت بحران با موضوع «رویکرد نظری و عملی به تغییر و درک مفهومی در مدیریت بحران» در روز چهارشنبه 12 اردیبهشت 1403 توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی برگزار شد.
در ابتدا حسین شریف آرا پژوهشگر و مدرس حوزه مدیریت بحران به اهمیت مفاهیم و درک مشترک از واژگان در مدیریت بحران و نیز توسعه مفاهیم در بستر زمان اشاره نمود. ایشان عنوان کردند زبان بازنمای اندیشه ما در سامان واقعیت است و تنها ابزار نیست، خود هم در سازندگی زبان به مفهوم جدید شرکت می‌کند. بنابراین، زبان نه تنها وسیله بیان اندیشه است بلکه می‌توانند اندیشه‌های جدید را بیان کنند.همچنین شناسایی فرآیندها، تعریف و شفاف‌سازی و ارزیابی و عملیاتی نمودن مفاهیم مورد استفاده در مدیریت بحران از موارد مورد تاکید ایشان بود.
پژوهشگر و مدرس حوزه مدیریت بحران در ادامه سخنان خود مدیریت بحران را از چهار منظر بررسی کرد: جنبه زبانی و غیر زبانی، تاثیر فرآیندهای زمانی، درک مفهومی و تغییر مفهومی. ایشان عنوان نمود هم‌زبانی در مدیریت بحران باعث ایجاد توسعه بیشتر همکاری‌ها با نهادها و سازمان‌ها و ارگان‌های ملی و بین‌المللی خواهد شد. زبان مشترک و تجربه در کنار یکدیگر می‌توانند مدیریت بحران را وارد یک عرصه همکاری نماید و چون علم مدیریت از فرآیند سنت وارد مدرنیته شد، مدیریت بحران نیز زمان‌مند، مکان‌مند، و تاریخ‌مند شد و این بدان معنی است که در واقع علم مدیریت بحران وابسته به زمان است و در زمان و تاریخ رخ می‌دهد. وی مثال‌هایی از UNISDR 2009 را با نسخه سال 2017 مقایسه کرد و گفت واژه Affected در ورژن سال 2009 نبوده است، قبل از آن از واژه victim استفاده می‌شده و بعد beneficiary.شریف آرا در ادامه توضیحاتی درخصوص عبارت Build back ، better، Resilience، Response، Contingency planning، Capacity و Disaster Management ارائه کرد.
در ادامه حمیدرضا خانکه معاون پژوهشی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی به یک اصل غیرقابل تغییر یعنی آموزش اشاره کرد و عنوان نمود انسان‌ها دائماً به آموزش نیاز دارند و هر حوزه تخصصی که مفاهیم خود را به روز نکند محکوم به زوال است. خانکه تاکید کرد مفاهیم پاسخگوی تجارب نیستند و تجارب ارزشمندتر و مقدم‌تر از مفاهیم هستند. ایشان همچنین ذکر کرد ما موظف هستیم مفاهیم را تغییر دهیم، شفاف نمودن و ترجمه مفاهیم به اقدام و در نهایت ایجاد ابزار از اولویت تغییر پارادیم‌ها است. هر مفهومی سه جزء دارد؛ تعریف کردن، اندازه‌گیری و آزمایش نمودن. در تعاریف به توافق می‌رسیم و این توافقات دائمی نیستند و ممکن است مجدد برای فهم صحیح مفاهیم نیازمند توافق باشیم.
خانکه گفت: ما نیاز به کانسپت جدید با توجه به تغییر کانتکست داریم، نیاز داریم کانسپت‌ها شفاف شوند و در نهایت کانسپت‌ها تبدیل به ابزار برای عمل شوند. هیچ مفهومی ارزش ندارد اگر به حوزه عمل نیاید.ما به توسعه کانسپت‌ها شامل تعریف کردن، شفاف کردن و ارزیابی مفاهیم، عملیاتی کردن آنها و بعد تست آنها در عمل نیازمندیم.اگر مفاهیم مرتبط با disaster را تعریف نکنیم و با هم به توافق نرسیم، در حالی که توافق ممکن است دائمی نباشد، در عملیات همدیگر را نخواهیم فهمید. در این راستا، برای توسعه مفاهیم سه راهکار داریم:Derivation, Synthesis و Analysis.
وی توضیحاتی درخصوص خطاهایی که ناشی از عدم تفاهم در مفهوم واژگان در حوزه مدیریت بحران ارائه کرد و تاکید کرد آمار سوانح و خسارات نمی‌تواند دقیق باشد چرا که توافق مفهومی نداریم.باید حواسمان باشد که تعاریف از کجا می‌آید. تعاریفی که از کشور ما می‌آید بر مبنای impact است؛ چون آن را می‌شناسیم. مثلا تعریف شرکت‌های بیمه‌ای چون باید جبران خسارت کنند ممکن است دقیق نباشد.وی در خصوص این که چرا به توسعه مفهومی احتیاج داریم، گفت: برای روشن شدن مفاهیم، ایجاد تعاریف عملیاتی دقیق، فهم مشترک و کمک به ساخت ابزار نیاز داریم درخصوص مفاهیم توافق شود و شفاف شوند.
مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله به تاثیر تغییرات اقلیمی و افزایش ریسک خطر زمین‌لرزه پرداخت. وی با توجه به نقشه جمعیتی ایران عنوان کرد که در بعضی نقاط ایران جمعیت بسیار کم است و تمام نکاتی که در خصوص سانحه و ریسک مطرح می‌شود عملا مرتبط به مناطقی است که با پدیده در معرض بودن مواجه هستیم. خطر زلزله در چنین مناطقی بسیار بالاس و پیچیدگی مسئله آن جاست که ما با مخاطرات چندگانه در ارتباط هستیم.
در ادامه، نعمت حسنی عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی با قدردانی از تیم و گروه تدوین کتاب واژه شناسی در نظام مدیریت بحران که توسط پژوهشکده سوانح طبیعی تهیه شده است، بیان نمود که تا مفاهیم به کلام تبدیل نگردد، تبدیل به علم نخواهد شد. ایشان همچنین بالاترین علم را تجربه دانست و به اهمیت درک کلمه یا واژه اشاره نمود و معانی واژه‌ها و تاثیر آن در اطرافیان را بسیار حائز اهمیت دانست. وی افزود: در علومی مانند مدیریت بحران، برداشت افراد بسیار متفاوت و به تبع رفتار و عمل آنها نیز متفاوت است. تصور و تصدیق و عدم ارتباط با واقع از چالش‌های روبرو به خصوص در این حوزه است. حوزه‌های کاری و تفاوت‌های آن طبیعی است و با خود تفاوت برداشت همراه خواهد داشت. ایشان ضمن تقدیر از پژوهشکده سوانح طبیعی برای تدوین این کتاب، عنوان نمود این مهم نباید متوقف شود و باید ادامه‌دار باشد و حتی می‌توان پژوهشکده را به عنوان فرهنگستان مدیریت دانست که جنبه قانونی نیز پیدا نماید.
مصطفی محقق هماهنگ‌کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (اپدیم)، ضمن تشکر از عزم و اراده همکاران پژوهشکده سوانح طبیعی به دلیل تدوین این کتاب و مقایسه آن با کتابی مشابه (واژه‌شناسی) اما به زبان عربی عنوان نمود بدون هیچ اغراقی زحمتی که در پژوهشکده کشیده شده، از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است. ایشان در ادامه به اهمیت بحث ترجمه اشاره و با ذکر مثالی کمک به عینی تر شدن آن نمود: اصطلاح United nation در فارسی به سازمان ملل ترجمه شده ولی در دنیا به معنای ملل متحد است. سازمان و ملل بسیار متفاوت هست و همین اشتباه ترجمه بسیار در برداشت و تفکر عموم تاثیرگذار بوده است. محقق همچنین عنوان نمود در حال حاضر با موج جدید اصطلاحات ترکیبی که امروزه بسیار متداول است، مواجه هستیم. وی به ذکر دو نمونه از این اصطلاحات اکتفا و پیشنهاد نمود در قدم بعدی باید به سمت مفاهیم و تعاریف و پیشنهاد معادل‌های فارسی اصطلاحات ترکیبی باشیم.